حق شیفت چیست و چگونه محاسبه می‌شود؟ آموزش کامل محاسبه نوبت‌کاری

حق شیفت چیست و چگونه محاسبه می‌شود؟ آموزش کامل محاسبه نوبت‌کاری

در بسیاری از مشاغل، حضور کارکنان تنها در ساعات اداری پاسخگوی نیازهای واحد کاری نیست. صنایعی مانند بهداشت و درمان، حمل‌ونقل، تولید، پتروشیمی و حتی بخش نگهبانی در سازمان‌ها، از جمله مواردی هستند که فعالیت‌شان در قالب نوبت‌های مختلف کاری، یا همان شیفت، انجام می‌شود. در این شرایط، قانون‌گذار برای حمایت از کارکنانی که خارج از ساعات معمول به کار مشغول‌اند، مزایایی تحت عنوان «حق شیفت» در نظر گرفته است. این مزایا نه‌تنها جنبه جبرانی دارند، بلکه به‌نوعی به رسمیت شناختن سختی کار در زمان‌هایی است که اغلب افراد در حال استراحت هستند. با این حال، در عمل دیده می‌شود که بسیاری از کارفرمایان، حسابداران و حتی خود کارکنان، از جزئیات مربوط به نحوه محاسبه نوبت‌کاری آگاه نیستند. در این مقاله از وبسایت وحید حاجی زاده مشاور قانون کار، به بررسی دقیق حق شیفت و نحوه محاسبه آن بر اساس قانون کار ایران می‌پردازیم تا با ذکر مثال و توضیح روشن، ابهامات موجود در این زمینه را برطرف کنیم.

نوبت کاری یا حق شیفت چیست؟

برخی مشاغل را نمی‌توان به‌عنوان مشاغل عادی معرفی کرد و افراد مختلف باید در ساعات‌های عصر و شب در این کارها مشغول به فعالیت باشند. به این گونه مشاغل، مشاغل نوبت کار گفته می‌شود. این نوع مشاغل به افراد فشار بیشتری وارد می‌کنند و همین امر سبب شده که در قانون برای آن‌ها مبلغ بیشتری به عنوان حقوق و دستمزد مشخص شود.

به طور کلی معمولاً مشاغلی مانند بیمارستان‌ها، درمانگاه‌ها، برخی شرکت‌های تولیدی، پشتیبانی برخی شرکت‌ها و بسیاری موارد مشابه که امکان تعطیلی در آن‌ها وجود ندارد، کارکنان به صورت نوبتی در محل حاضر می‌شوند. در این گونه مشاغل شیفت‌ها به صورت شیفت صبح، شیفت عصر و شیفت شب مشخص می‌شود.

افرادی که در شیفت‌های مختلف به صورت منظم کار می‌کنند، در حقیقت مشمول قانون نوبت کار یا حق شیفت می‌شوند و حقوق و مزایای آن‌ها بیشتر از افرادی است که تنها در شیفت صبح به کار مشغول هستند.

انواع نوبت کاری

در ماده 56 قانون کار به انواع نوبت کاری اشاره شده است. قانون گذار در این ماده نوبت کاری را به 4 دسته تقسیم کرده است. که در ادامه آن را توضیح می‌دهیم:

1- صبح و عصر: تکرار روند کاری برای کارگری که 1 هفته صبح و 1 هفته عصر مشغول به کار است.

2- صبح و عصر و شب: کارگری که به صورت تکراری یک هفته صبح، یک هفته عصر و یک هفته شب مشغول به کار است.

3- صبح و شب: کارگری که یک هفته صبح و یک هفته شب کار می‌کند و این روند تکرار می‌شود.

4- عصر و شب: کارگری که ده روز صبح و ده روز شب کار می‌کند و این روند تکرار می‌شود.

ساعت کاری هر شیفت به چه صورت می‌باشد؟

ساعت کار در بخش نوبت کاری برای هر شیفت به شکل زیر است:

• نوبت صبح: از 6 بامداد تا 14 عصر
• نوبت عصر: 14 عصر تا 22 شب
• نوبت شب: 22 شب تا 6 بامداد

جدول درصد نوبت کاری

نوبت کاری	میزان فوق العاده نوبت کاری
نوبت کاری در شیفت صبح و عصر	10% مزد بیشتر مازاد بر مزد عادی به دلیل سختی کار
نوبت کاری در شبفت صبح و شب	22.5% مزد بیشتر مازاد بر مزد عادی به دلیل سختی کار
نوبت کاری در شیفت عصر و شب	22.5% مزد بیشتر مازاد بر مزد عادی به دلیل سختی کار
نوبت کاری در شیفت صبح و عصر و شب	15% مزد بیشتر مازاد بر مزد عادی به دلیل سختی کار

ساعت کار موظفی کارکنان در نوبت کاری

با توجه به ذات نوبت کاری که در ماده 55 قانون کار تعریف شد، ممکن است ساعات کار قانونی در مشاغل دارای نوبت کار از 8 ساعت در شبانه روز بیشتر شود. به همین امر مبنای ساعت کار قانونی در این مشاغل با توجه به ماده 57 به صورت زیر تعیین می‌گردد:

جمع ساعات کار در چهار هفته پشت سر هم، نباید بیشتر از 176 ساعت باشد. پس می‌توان نتیجه گرفت قانون گذار بازه زمانی یک هفته در ماده 51 را به چهار هفته تغییر داده و محاسبه ساعت کار پرسنل نوبت کار را آسان کرده است.

عدد 176 از کجا آمده است؟ در ماده 51 قانون کار گفته شده برای هر هفته ساعت کار موظفی 44 ساعت بوده فلذا اگر بخواهیم این مدت را برای 4 هفته محاسبه کنیم با ضرب 4 در 44 به عدد 176 که در ماده 57 قانون مذکور گفته می‌رسیم. که کارفرما با توجه به شرایط کاری خود می‌تواند این ساعات را بین چهار هفته تقسیم نماید.

نکته: اگر ساعت کاری پرسنل بیشتر از 176 ساعت در 4 هفته شود به آنها اضافه کاری تعلق می‌گیرد.

نحوه محاسبه نوبت کاری یا شیفت کاری به چه صورت است؟

حال که با درصدهای مربوط به نوبت کاری آشنا شدید در این مرحله به فرمول محاسبه فوق العاده نوبت کاری اشاره می‌کنیم:

روزهای نوبت کاری × درصد نوبت کاری × مزد ثابت / مزد مبنا روزانه = فوق العاده نوبت کاری

به عنوان مثال برای فردی با پایه حقوق روزانه سال 1403 (2.388.728 ریال)، شیفت بین صبح و عصر (10%) و 3 روز کاری مبلغ نوبت کاری به شکل زیر محاسبه می‌گردد:

پایه حقوق روزانه در سال 1403 برابر است با 2.388.728 ریال.

نرخ شیفت کاری بین صبح و عصر 10 % است که با توجه به اینکه سه روز بوده در نظر می‌گیریم.

2.388.728 × 10 % × 3 = 716.618/4 ریال مبلغ نوبت کاری فرد می‌باشد که باید با مزایای دیگر شغلی مثل بن خواروبار جمع شود و به وی پرداخت گردد.

نوبت کاری در روز جمعه چگونه محاسبه می‌شود؟

افرادی که به صورت نوبت کاری فعالیت می‌کنند، چنانچه شیفت کاری آن‌ها در روز جمعه یا تعطیل (غیر از جمعه) واقع شود، باید علاوه بر مبلغی که برای نوبت کاری به آنان پرداخت می‌شود، به ترتیب مبلغی را تحت عنوان جمعه کاری و اضافه کاری نیز دریافت کنند. مزد هر یک از این فوق العاده‌ها برابر با 40% دستمزد عادی است. نحوه محاسبه هر یک را در مقاله مربوط به آن مطالعه نمایید.

نکته: برای برخورداری از جمعه کاری رعایت نکات ماده 62 قانون کار، یعنی تعطیلی یک روز معین دیگر در هفته و پرداخت 40 % فوق العاده جمعه کاری الزامی می‌باشد.

در شیفتِ کاری 24 – 24 نوبت کاری چگونه محاسبه می‌شود؟

مشاغلی که دارای شرایط 24 ساعت کار و 24 ساعت استراحت هستند، شامل نوبت کاری نمی‌شوند. مستند به ماده 58 قانون کار این کارگران برای هر ساعت در شب مشمول دریافت 35 درصد اضافه بر مزد ساعات کار عادی (شب کاری) قرار می‌گیرند.

نوبت کاری در ماموریت چگونه است؟

فردی که به شکل نوبت کاری فعالیت می‌کند، می‌تواند از فوق العاده نوبت کاری برخوردار شود. لازم به ذکر است فوق العاده نوبت کاری به افرادی تعلق می‌گیرد که کار آنها در طول یک ماه در گردش باشد. به این معنی که برای استفاده از ضرایب نوبت کاری باید شیفت‌های تعیین شده چرخش داشته باشد. در این صورت علاوه بر حق ماموریت و حقوق ثابت می‌توانند از فوق العاده نوبت کاری بهره مند شوند.

جمع بندی

در نهایت، آنچه در بحث نوبت‌کاری و حق شیفت اهمیت دارد، آگاهی دقیق از حقوق قانونی کارگران و نیز مسئولیت کارفرمایان در اجرای صحیح قانون است. پرداخت این مزایا، تنها یک وظیفه مالی ساده نیست، بلکه نشانه‌ای از رعایت عدالت در محیط کار و توجه به سلامت روان و جسم کارکنان شیفتی است. هرچند محاسبه درصدهای نوبت‌کاری ممکن است در ابتدا پیچیده به‌نظر برسد، اما با شناخت دقیق مواد قانونی مرتبط و تفسیر درست آن‌ها، می‌توان از بروز اختلافات و تخلفات احتمالی جلوگیری کرد. سازمان‌هایی که به‌درستی به موضوع شیفت‌کاری می‌پردازند، نه‌تنها رضایت شغلی بالاتری در میان کارکنان ایجاد می‌کنند، بلکه ساختاری حرفه‌ای‌تر و پایدارتر خواهند داشت.